Iedere keer als je op reis gaat, laat je voor even alles achter, om op een andere plaats in een vreemd land opnieuw geboren te worden. Een prachtige locatie voor zo’n renaissance is het prachtige zacht glooiende schelpvormige plein in Sienna, het piazza del Campo. Of het levendige plein bij het Centre Pompidou in Parijs of de grote heuvelachtige heidevlakte Hampstead Heath bij Londen. Om er enkele te noemen.
Biënnale
De 59e Biënnale in Venetië is de aanleiding om voor de tweede keer naar deze historische lagunestad te gaan. Het hoofdprogramma speelt zich af in de Giardini, een groot park met tientallen landen paviljoenen, met elk een afgevaardigde kunstenaar. En de Arsenale, een oud kazerne, nu expositieruimte. Opvallend is dat de Biënnale dit jaar met maar liefst 90 procent vrouwelijke kunstenaars vertegenwoordigd is. De artistiek directeur Cecilia Alemani is ook een vrouw. Het Nederlandse paviljoen heeft zijn Rietveldpaviljoen uitgeleend aan Estland. De Nederlandse vertegenwoordiger is Melanie Bonalo, die een filminstallatie maakte ‘When the body says yes’. Een film met veel naakte lichamen en zachte kussens en zitzakken voor het publiek om in weg te zinken. Een ode aan de vrouwelijke seksualiteit. Ergens in Venetië tentoongesteld in een kleine kerk, die niet op onze route ligt.
Dumas
Wel gaan we naar een overzichtsexpositie van Marlene Dumas (1953) in Palazzo Grassi tot en met 8 januari 2023 te zien. Prachtig tentoongesteld in een mooi ruim en koel paleis op steenworp van het San Marcoplein. Veel werk van Dumas heb ik eerder gezien in 2014 in het Stedelijk museum in Amsterdam. Ik schreef mijn eerste verslag erover voor het nieuwe digitale medium Reporters Online. ‘The Image as Burden’ heet die expositie, nu is de titel ‘Open- End’. Verwijzend naar enkele dierbaren, die overleden in de laatste Coronajaren, zoals haar man en beeldend kunstenaar Jan Andriesse. Zijn favoriete thema’s waren water en licht. Ook haar charismatische oom overleed die haar veel heeft beïnvloed in haar leven en werk.
Dit is te zien in een boeiende begeleidende documentaire. Daar zien we ook Dumas’dochter die enkele keren geschilderd is als klein meisje met gekleurde handen en blauwe verf op haar buik. Ze kijkt boos ,waarschijnlijk omdat haar moeder aan het schilderen is en zij te weinig aandacht krijgt.
Actualiteit
Het eerste schilderij dat we te zien krijgen is een jongen met een enorme erectie, die door zijn paarse kleur nog meer opvalt. En een naakte vrouw op haar rug gezien, die uitdagend omkijkt en haar geslachtsorgaan toont. Het valt op hoe divers en direct herkenbaar Dumas’ stijl van schilderen is. Geheel eigen en vaak naar foto’s gemaakt uit actuele kranten en tijdschriften. Soms lijkt het of het met Oost-Indische inkt is gemaakt, maar veelal is het olieverf. Een van de hoogtepunten is een serie kunstenaars , schrijvers en dichters. Onder meer Federico Garcia Lorca, Oscar Wilde, Tenessee Williams, Gogol, Pasolini, en de vorig jaar overleden getalenteerde schrijver en vriend van Dumas Hafid Bouazaa. Trefzeker in beeld gebracht, een serie om in te lijsten. Marlene Dumas is een van de meest succesvolle Zuid-Afrikaanse/Nederlandse kunstenaars van deze tijd en het is goed te begrijpen waarom.
Francis Alys
In de Biënnale springt met name het werk van de Amerikaanse Simone Leigh eruit, grote menselijke figuren die indrukwekkend zijn. Met verwijzingen naar de Afrikaanse kunst en cultuur. Ontwapenend, humaan en fantasierijk vind ik de Belgische kunstenaar Francis Alys(1959) die in verschillende landen kinderspelen filmt in korte installaties: een zwarte jongen die in een autoband een heuvel afrolt, kinderen in Iran die met een vlieger spelen, en een heuse slakkenrace. Typische kinderspelletjes op een speelse manier met veel zwier en een goed oog gefilmd. Ook zijn kleine schilderijen zijn subtiel en mooi gemaakt. Alys kiest dit thema omdat kinderen volgens hem meer last hadden van de Corona dan volwassenen. Francis Alys heeft enkele jaren geleden een expositie in Filmmuseum Eye in Amsterdam gehad, die ik helaas heb gemist.
Ook opmerkelijk is de bijdrage uit Zuid-Korea van Yunchul Kim, een grote metalen slang, een soort high tech grote ruggengraat van schermen aan elkaar gemaakt. Voortdurend in beweging. Uit de catalogus: ‘Kim’s creates a univers, where his pataphysical (science parody) installations continuously metamorphoses and are effectedby cosmic events, atmosphere ,light and nature.’ We hebben lang niet alles gezien, maar dan moet je minstens twee dagen ervoor uittrekken.
Guggenheim museum
Waar je ook prachtige internationale kunst in Venetië kunt zien is het Peggy Guggenheim museum. Een prachtige villa met een mooie sfeervolle binnenplaats en een uitstekend café. Met een tijdelijke expositie over Surrealisme, met een hoofdrol voor schilderijen van Leonora Carrington, een van de weinige vrouwelijke surrealisten, en Max Ernst. En topkunst van Dali, Chirico, Magritte, Chagall, Picasso, Mark Rothko en Yves Tanguy om er enkele te noemen.
Na ons ondergedompeld te hebben in kunst in Venetië en tussendoor heerlijk gegeten en gedronken te hebben, nemen we af en toe een vaporetto (klein vervoersbootje) om ons te verplaatsen, maar lopen vooral kilometers om deze unieke kunstzinnige stad goed te leren kennen.
Napels
Een totaal andere wat armere en ruigere, maar vitale stad is Napels. We gaan per trein een kleine zes uur rijden. Comfortabel, relaxed en goedkoop, ongeveer 50 Euro per persoon. De aankomst is niet prettig, een hele drukke straat in het centrum, waar we in de hitte onze koffers slepen door de chaotische menigte. Het is zaterdag en de dag voor Pinksteren, dus extra druk. We belanden uiteindelijk in een wat grauwe binnenplaats met enkele oude auto’s. Geen terracottapot te zien. Via een oude krakende lift met klapdeuren komen we op een nette verdieping, waar we in een moderne lichte kamer arriveren. Het is leuk om door de hoge ramen het gevarieerde straatleven te observeren. ‘Life is a stage’, en in Italië nog meer dan elders.
Afrikaan
De volgende ochtend gaan we naar een oude kleurrijke volkswijk Spaccanapoli. In een smal straatje zit een Afrikaanse jongen zijn gezicht te wassen met behulp van een flesje mineraalwater. Even later zien we hem op het ruime Piazza del Gesu Nuovo muziek maken op een Afrikaanse trommel. Uiteraard krijgt hij een duit: de hartslag van Napels. Ik drink daar een heerlijk crème limone en Margriet haar favoriete Espresso Macchiato.
Maradonna
Bezienswaardig zijn ook de Kerststallen die het hele jaar door open zijn, waar je overal kerstversieringen, souvenirs en beeldjes van popsterren, topvoetballers, filmsterren en allerlei souvenirs met citroenen erop kan kopen. Een hele straat met aan weerszijden winkeltjes. We kopen er wat cadeautjes voor thuis en een klein Diego Maradonna beeldje, die nog steeds een icoon is in deze stad, nadat hij Napoli in 1987 kampioen maakte.
Gesluierde Christus
Via onze buren die onlangs twee weken in Napels verbleven, horen we dat we het marmeren beeld van de gesluierde Christus moeten zien. In het kleine kapelletje San Severo, kun je via Internet van tevoren tickets bestellen. Je mag er niet fotograferen en het is inderdaad een wonderbaarlijk knap gemaakt sculptuur door Giuseppe Sammartini (1695-1750). Ongelooflijk dat je de figuur van Christus zo echt en gedetailleerd kunt uitbeelden in marmer.
- Vesuvius bij Napels
Capodimonte
De volgende dag gaan we naar het museum Capodimonte. Na een uitvoerig ontbijt, onder andere heerlijke zelfgemaakte citroencake, in een mooie grote zaal. We nemen de metro enkele haltes van ons hotel. Metrostation Toledo is kunstzinnig met een luchtlandschap mozaïek in de vorm van duizenden kleine blauwe stippen en een volle maan. Opmerkelijk. In het noorden van de stad op een heuvel waar vanuit een mooie tuin je over Napels heen kijkt en de haven ziet liggen, met de Vesuvius wakend op de achtergrond.
Caravaggio
Het museum wordt het ‘Louvre van Napels’ genoemd en dat is niet overdreven. Een prachtig oud jachtslot is omgeturnd tot een groot statig museum met ellenlange gangen en krakende trappen. Veel klassieke kunst van Michelangelo en Rafael tot Titiaan. Maar ook oude Vlaamse meesters als Pieter Bruegel (de oude) en Bruegel de jonge, Jan van Eijck en een Rococo afdeling met veel porselein. Ook een afdeling moderne kunst met Andy Warhol, en veel nationale conceptuele kunst. Een van de hoogtepunten is een schilderij van de gekruisigde Christus van Michelangelo Caravaggio, die maar 39 jaar werd. Hij werkt in een enigszins vergelijkbare clair-obscuur techniek als Rembrandt: lichtval in een donkere achtergrond.
Amalfi
Met de boot gaan we na 4 nachten naar Amalfi. Erg druk en vol met toeristen en vele souvenirs winkels. Prachtig is de Duomo di Sant Andrea uit de 9e eeuw. In het begin kom je door een sfeervol binnenplaats en klooster, dan beland je in een kleine basiliek. Een voor Italiaanse begrippen sobere kerk met een imposant Christusbeeld, daaraan vast een crypte met een groot zwart beeld van de heilige St Andreas waar de Duomo naar genoemd is. Een als museum ingerichte ruimte met allerlei relikwieën. Uiteindelijk beland je in de kathedraal waar je je ogen uitkijkt.
We lunchen die dag in een restaurantje met allerlei landbouw voertuigen als oude ploegen en schoffels die aan de overkapping hangen. Het wordt gerund door twee oudere broers, een lijkt een beetje op Ilja Gort. Als hij het bord met spaghetti op tafel zet zegt hij ’Hopla’. Bij het afrekenen biedt zijn broer ons een glas limoncello aan. De specialiteit van de stad.
Pogerola
Onze derde verblijfsplaats is Pogerola een klein bergdorp op ongeveer 20 minuten rijden met een bus. Stijl omhoog de bergen in met vele haarspeldbochten, de buschauffeur toetert bij elke scherpe bocht. Net als de postbus in Zwitserland. Een rustige prettige Bed & Breakfast Villa Maria genaamd, met vriendelijke behulpzame mensen. Een heerlijke kamer met een adembenemend uitzicht en fraaie houten balken in het plafond. En als bonus een krachtig bubbelbad, heerlijk na een lange warme dag!
- Zingende vrouw op Capri
Amalfi is het knooppunt van waaruit allerlei bussen en boten naar andere steden en eilanden gaan. Zoals het bekende eiland Capri, waar beroemde schrijvers als Oscar Wilde en Hemmingway en kunstenaars als Picasso enige tijd verbleven. Nu is het om te mijden als de pest: één grote stroom toeristen met veel Amerikanen en alleen maar toeristenwinkeltjes en zaken met grote merken als Armani, Prada en Versace. Met astronomische prijzen, Capri is voor mij het dieptepunt van de vakantie, maar het boottochtje is wel leuk. Het enige authentieke die dag, is een zingende vrouw met een rijdende caravan, die drankjes en broodjes verkoopt voor normale prijzen.
Ravello
Oneindig veel mooier is de stad Ravello, mooi op het dak van de wereld gelegen met een fantastisch uitzicht. Erg de moeite waard is de prachtig aangelegde tuin bij Villa Cimbrone. Het wordt beschouwd als een van de belangrijkste voorbeelden van het Engelse landschap en de botanische cultuur in Zuid- Europa. Ontworpen door de Engelse Lord Grimthorpe en bijgestaan door Ravello kunstenaar Nicola Mansi.
Een andere mooie tuin in Ravello is de Giardini Rufolo waar grote concerten worden gehouden. Elk jaar wordt hier het Internationale Muziek Festival gehouden. Met name klassieke muziek, maar ook jazz en folk.
Privéstrand
Door de warmte, tussen de 28 en 32 graden, is het lekker om een keer te gaan zwemmen en af te koelen. Het kleine eivolle kiezelsteen strand bij Amalfi is geen optie, dus gaan we een privé strandje reserveren. Voorwaarde is dat je er een lunch bij neemt en een strandstoel kun je daar huren voor een dagdeel. Een klein bootje haalt ons op en brengt ons en enkele andere zonnedieven naar het strand. Niet helemaal mijn scene, maar fijn om even in de mooie azuurblauwe zee te zwemmen.
Atrani
Op een van de laatste dagen gaan we nog een dag naar het kleine dorpje Atrani, vlakbij Amalfi, waar ik 32 jaar geleden vakantie vierde met een vriend en Judith een Duits meisje, die we onderweg tegenkwamen en met ons meereisde. Een mooi authentiek rustiek dorp met een klein plein Piazza Umberto. De Nederlandse schilder Maurits Cornelis Escher woonde en werkte hier vier jaar.
Terug vliegen we van Napels, een redelijk klein en overzichtelijk vliegveld. Het inchecken gaat vlot, net als gelukkig in Schiphol op de heenweg, waar we de enorme druktes door de Mei vakantie en een tekort aan (bagage)personeel, konden vermijden. Italië is een heerlijk vakantieland met topkunst, verrukkelijk eten en drinken en een prachtige gevarieerde natuur met prachtige pijnbomen en coniferen en een uniek berglandschap.