In museum Voorlinden in Wassenaar was er een zaal gewijd aan een van de belangrijkste naoorlogse Duitse kunstenaars Anselm Kiefer (1945). Zijn meestal grote werken zijn een mixture van schilderijen en organische beeldhouwwerken. Het werk refereert aan de geschiedenis, mythologie en filosofie.
Vrijmetselarij
In Voorlinden staan vijf werken, drie gigantische schilderijen uit meerdere delen opgebouwd, een beeldhouwwerk van lood/metaal en een grote vitrine met bewerkte boombladeren. ‘Die Freimaurer’ het eerste schilderij is een uitgestrekt landschap met een grote geoxideerde passer met letters erop in het hart. Het is het symbool van de vrijmetselarij. Een wat mysterieuze organisatie die als doel heeft zijn leden een kathedraal van de geest te laten bouwen.
Je kunt de verf in de zaal nog ruiken. ‘Die Freimaurer’ is een met onder andere dikke lagen verf, terracotta en staal opgebouwd landschap, waar je op de achtergrond de vervallen luchthaven Berlin-Tempelhof ziet. Architect Speer was van plan dit onderdeel te maken van Hitler’s Derde Rijk. Net als Joden en zigeuners werden ook diverse kunstenaars en vrijmetselaars onderdrukt door de nazi’s. Die achtergrond maakt dat je anders kijkt naar dit imponerende werk, maar ook zonder die wetenschap is het een belevenis dit landschap in te duiken.
La Ribaute
Anselm Kiefer studeert onder meer rechten en literatuur en bezoekt kunstacademies in Freiburg, Karlsruhe en Düsseldorf. Van 1970-72 studeert hij bij beeldend kunstenaar Joseph Beuys.
In 1992 vertrekt hij naar Barjac in Zuid-Frankrijk om op een groot verlaten industrieterrein zijn reusachtige atelier La Ribaute te bouwen. Het is een kunstlaboratorium, atelier en een expositieruimte. In 2008 vestigt hij zich in een oud depot van het warenhuis La Samaritaine in Parijs.
Tegenover ‘Die Freimaurer’ hangt een ander groots werk: ‘Antonin Artaud Heliogabalus.’ Net als het vorige werk een immens landschap met een ouderwetse kinderwagen erin verwerkt en bovenin twee grote vleugels van staal. Zij verwijzen naar de legende van Icarus, die met zijn wassen vleugels overmoedig was en te dicht bij de zon kwam. Heliogabalus was een van de meest bloeddorstige Romeinse keizers. Dichter Artaud werd door hem geïnspireerd. De keizer werd op 18-jarige leeftijd onthoofd.
Alchemist
Ook hier geldt, het werk gaat meer leven als je iets van de achtergrond weet, maar op zichzelf is het schilderij/ beeldhouwwerk met zijn grijstinten en prachtige groene kleuren een genot om naar te kijken. Dat geldt iets minder voor het derde monumentale werk, ‘Karfunkelfee’ geheten, dat verwijst naar een roodachtige robijnachtige edelsteen in het hart van het werk. Doordat er spiegelend glas voorzit, kun je het moeilijk onderscheiden. Kiefer refereert met de edelsteen aan alchemie, dat niet alleen een scheikundig proces is, maar volgens Kiefer ook iets zegt over zijn eigen werkwijze. Een alchemist is hij zeker, gezien het feit dat hij voor dit werk onder andere goudverf, olieverf, touw, jesmonite en gedroogde struiken gebruikt.
Het vierde werk heet ‘Dart rosa miel apibus’: De roos geeft honing aan de beien. Vliegtuigjes die verwerkt zitten in een opengeslagen boek van lood en staal. Symbolisch voor de esoterische Rozenkruisbroeders. Zij waren ook alchemisten, die van metalen goud probeerde te maken. Kiefer erover: ‘lood is het enige materiaal dat zwaar genoeg is om het gewicht van de geschiedenis te dragen.’
Herfstbladeren
Tenslotte ‘Im herbst dreht sich die Erde etwas schneller’. Een vitrine met vallende geverfde herfstbladeren die op een antieke verroeste weegschaal terecht komen. Een natuurkundige wet zegt dat ‘het gewicht van de vallende bladeren ervoor zorgt dat de aarde in de herfst iets sneller draait dan ’s-zomers.’
Anselm Kiefer is gefascineerd door de grote existentiële vragen in het leven. Waarom zijn we hier en voor welke reden? Kiefer over zijn werkwijze: ‘Ik ben niet geïnteresseerd in het eindresultaat, maar in het hele proces. Materie heeft een spirit en kunst is een stroom.’
Typerend voor Kiefer is zijn volgende uitspraak: ‘Wanneer er te veel orde is gaat het werk dood, als er te veel chaos is wordt het onsamenhangend’
In Nederland is werk van Kiefer te zien in museum Boymans van Beuningen en in het Kröller Muller museum. Anselm Kiefer is een kunstenaar die je niet snel vergeet als je zijn werk eenmaal gezien hebt.
Waardeer dit artikel
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.